In februari 2025 deed de rechtbank Amsterdam een uitspraak over de nabestaandenuitkering bij een polygaam huwelijk. De zaak draaide om een Marokkaanse vrouw die gehuwd was met een man die op het moment van hun huwelijk al gehuwd was met een andere vrouw. Na zijn overlijden vroeg zij een nabestaandenuitkering aan bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB), die dit afwees met een beroep op het Nederlandse verbod op polygamie. Toch kreeg de vrouw uiteindelijk gelijk van de rechter.
Deze uitspraak roept vragen op over hoe Nederland omgaat met buitenlandse polygame huwelijken en het recht op een nabestaandenuitkering. In dit blog leggen we uit wat er precies speelde, welke wetten van toepassing zijn en wat dit betekent voor de toekomst.
1. Polygamie in Nederland en Marokko
Het Nederlandse huwelijksrecht gaat uit van monogamie. Zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk is het sluiten van gelijktijdige huwelijken niet toegestaan. Dit uitgangspunt botst regelmatig met buitenlandse huwelijksvormen, zoals het polygaam huwelijk dat in sommige landen, al dan niet onder voorwaarden, rechtsgeldig is.
1.1. Het Nederlandse verbod op polygamie
Artikel 237 van het Wetboek van Strafrecht verbiedt het sluiten van een tweede huwelijk zolang een eerder huwelijk voortduurt. Polygamie is daarmee strafbaar in Nederland.
Ook civielrechtelijk laat de wet geen ruimte voor gelijktijdige huwelijken. Artikel 10:32 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat een buitenlands huwelijk niet wordt erkend indien één van de echtgenoten op het moment van de huwelijksvoltrekking reeds gehuwd was, tenzij dat eerdere huwelijk inmiddels is ontbonden of nietig is verklaard. De Nederlandse wetgever hanteert hiermee een strikt monogaam huwelijksstelsel, ook wanneer het huwelijk in het buitenland rechtsgeldig is gesloten.
Lees ook: Is polygamie toegestaan?
1.2. Polygamie naar Marokkaans recht
In Marokko is polygamie onder voorwaarden toegestaan. De huidige wetgeving staat polygamie toe indien de vrouw hiermee instemt, of indien sprake is van gerechtvaardigde omstandigheden zoals onvruchtbaarheid of ziekte van de eerste echtgenote.
In recente wetsvoorstellen tot hervorming van de Marokkaanse Mudawwana worden deze voorwaarden verder aangescherpt. Tijdens de huwelijksceremonie zal de vrouw expliciet kunnen vastleggen of zij polygamie accepteert via een clausule in de huwelijksakte. Daarnaast moeten zwaarwegende redenen aanwezig zijn en wordt de rechterlijke toets strenger.
Deze uiteenlopende rechtsstelsels leiden in de praktijk tot spanningen wanneer betrokkenen in Nederland verblijven of aanspraak maken op Nederlandse uitkeringen of voorzieningen.
Lees ook: Gevolgen van een islamitisch huwelijk
2. De rechtszaak
2.1. Feiten
De zaak bij de rechtbank Amsterdam betrof een vrouw die in Marokko was gehuwd met een man die reeds met een andere vrouw was getrouwd. Na het overlijden van haar echtgenoot vroeg zij een nabestaandenuitkering aan bij de SVB. Deze aanvraag werd afgewezen omdat het huwelijk volgens de SVB niet kon worden erkend naar Nederlands recht.
2.2. Standpunt van de vrouw
De vrouw stelde dat uit wetgeving en jurisprudentie niet volgt dat erkenning van haar Marokkaanse huwelijk een voorwaarde is voor het recht op een nabestaandenuitkering.
Zij betoogde dat zij als echtgenote moet worden aangemerkt, omdat zij zich pas na het overlijden van haar man meldde. Op dat moment was er geen sprake meer van een botsing met de Nederlandse openbare orde omdat er geen huwelijk meer was met de man.
Artikel 10:32 BW ziet volgens haar uitsluitend op openbare-ordeaspecten bij erkenning van huwelijken en niet op socialezekerheidsrechten. Het onthouden van erkenning diende in dit stadium geen doel meer.
Bovendien dient het recht op een nabestaandenuitkering te worden beoordeeld in samenhang met het Algemeen Verdrag inzake sociale zekerheid tussen Nederland en Marokko (NMV), dat juist voorziet in een regeling voor polygame huwelijken.
2.3. Standpunt van de SVB
De SVB stelde zich op het standpunt dat het huwelijk niet kon worden erkend omdat de man bij het sluiten ervan al gehuwd was. Op grond van artikel 10:32 BW mogen dergelijke huwelijken niet worden erkend in Nederland.
De SVB verwees daarbij naar interne werkinstructies en een ministeriële brief waarin wordt toegelicht dat met de wijziging van artikel 10:32 BW minder buitenlandse polygame huwelijken worden erkend.
Voor de Algemene nabestaandenwet (Anw) zou dit betekenen dat alleen bij een erkend (polygaam) huwelijk de uitkering wordt verdeeld; bij niet-erkenning zou uitsluitend de eerste echtgenote recht hebben op de uitkering.
Lees ook: Wanneer wordt een buitenlands huwelijk erkend in Nederland?
3. Het oordeel van de rechtbank
3.1. Geen koppeling huwelijkserkenning en socialezekerheidsrechten
De rechtbank oordeelde dat artikel 10:32 BW weliswaar betrekking heeft op de erkenning van huwelijken die in strijd zijn met de Nederlandse openbare orde, maar niet is bedoeld om rechtsgevolgen te verbinden aan socialezekerheidsrechten, zoals het recht op een nabestaandenuitkering.
3.2. Ontbreken erkenning geen uitsluitingsgrond Anw
Volgens de rechtbank vormt het ontbreken van erkenning van een huwelijk geen wettelijke grond om een tweede echtgenote uit te sluiten van het recht op een nabestaandenuitkering op grond van de Anw. Daarbij is van belang dat bij de invoering van artikel 10:32 BW geen wijzigingen zijn aangebracht in de Anw of in het Algemeen Verdrag inzake sociale zekerheid tussen Nederland en Marokko (NMV).
Ook de door de Svb aangehaalde ministeriële brief maakt geen onderdeel uit van het wetgevingsproces en kan daarom geen wijziging brengen in het geldende recht.
3.3. Voorrang verdragsrecht, ook bij polygame huwelijken
Het NMV bevat juist een expliciete regeling voor de verdeling van nabestaandenuitkeringen in geval van een polygaam huwelijk. Zelfs indien het nationale recht anders zou luiden, geldt dat verdragsrecht voorrang heeft boven nationale wetgeving, waardoor het NMV bepalend is voor de beoordeling van het recht op uitkering.
3.4. Aansluiting bij vaste rechtspraak Centrale Raad van Beroep
Ter ondersteuning van haar oordeel verwijst de rechtbank naar eerdere uitspraken van de Centrale Raad van Beroep, de hoogste bestuursrechter op het terrein van sociale zekerheid. In die jurisprudentie is geoordeeld dat erkenning van een huwelijk naar Nederlands recht geen voorwaarde is om te kunnen spreken van een huwelijk in de zin van de Anw.
4. Conclusie
4.1. Geen absolute uitsluiting bij polygamie
Met deze uitspraak maakt de rechtbank duidelijk dat een zwart-witbenadering van polygamie geen recht doet aan de juridische werkelijkheid. Hoewel polygamie in Nederland strafrechtelijk verboden is en dergelijke huwelijken in het familierecht in beginsel niet worden erkend, volgt daaruit niet automatisch dat betrokkenen zijn uitgesloten van sociale zekerheidsrechten, zoals het recht op een nabestaandenuitkering.
Lees ook: Raad van State bevestigt: erkenning kind tijdens bigamie wel mogelijk
4.2. Duidelijke afbakening van artikel 10:32 BW
De rechtbank benadrukt terecht dat artikel 10:32 BW ziet op de erkenning van buitenlandse huwelijken in het kader van het familierecht en de openbare orde. Deze bepaling strekt zich niet uit tot het terrein van de sociale zekerheid. Het ontbreken van erkenning van een huwelijk kan daarom niet zonder meer worden gebruikt als grond om aanspraken op grond van de Anw te weigeren.
4.3. Doorslaggevende rol van verdragsrecht
Van doorslaggevend belang is het bestaan van het NMV. Dit verdrag tussen Nederland en Marokko bevat een specifieke regeling voor de verdeling van nabestaandenuitkeringen in het geval van polygame huwelijken. Nu verdragsrecht voorrang heeft boven nationaal recht, kan ook een tweede echtgenote aanspraak maken op een nabestaandenuitkering, zelfs wanneer het huwelijk naar Nederlands recht niet wordt erkend.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.