In Nederland is draagmoederschap onder omstandigheden mogelijk. Partners met een kinderwens kunnen binnen de eigen kring een andere vrouw vragen een kind voor hen te dragen. Draagmoederschap is echter niet wettelijk geregeld. Daarin gaat verandering komen. Ook komt er een regeling rondom het zogeheten deelgezag. De niet-biologische ouders van een kind kunnen straks ook het gezag uitoefenen. In dit artikel zullen wij nader toelichten wat de gevolgen zijn van deze nieuwe regelingen.
1. Draagmoederschap
Een kinderwens kan iedereen hebben, maar daadwerkelijk zwanger worden is helaas niet voor iedereen weggelegd. De redenen hiervan zijn dat vrouwen onvruchtbaar kunnen zijn of wegens andere redenen niet zwanger kunnen worden. Indien dit het geval is, hebben partners in beginsel twee keuzes. De wensouders kunnen kiezen tussen adoptie of draagmoederschap. Draagmoederschap biedt voor veel partners een oplossing
Echter, de vervulling van de kinderwens middels draagmoederschap kan voor problemen zorgen. Deze dilemma’s kunnen voortvloeien uit emoties, maar ook uit ethische en praktische zaken. Omdat er naar Nederlands recht op dit moment geen regeling bestaat over het draagmoederschap komt er een nieuwe regeling. De nieuwe regeling voor draagmoederschap kan rechtszekerheid bieden over de positie en verantwoordelijkheid ten opzichte van het kind. Deze regeling dient dus ter bescherming van zowel de wensouders, het kind als de draagmoeder.
Op dit moment is er voor het kind – vanaf de geboorte – geen zekerheid omtrent de vraag wie uiteindelijk zijn of haar (juridische) ouders zijn, wie de zorg en opvoeding op zich heeft genomen, welke naam hij of zij zal dragen en welke nationaliteit het kind bezit. Deze onzekerheden moeten middels de nieuwe regeling voorgoed verdwijnen doordat de rechter het voorgenomen draagmoederschap beoordeelt. Dit schept zekerheid omtrent vragen zoals de naam en nationaliteit van het kind.
1.1. Juridisch ouderschap van wensouders
Wanneer een kind geboren wordt, is de draagmoeder de juridische ouder van het kind. Het overdragen van het juridisch ouderschap van de draagouders naar de wensouders is aardig ingewikkeld. Alleen wanneer de rechter adoptie uitspreekt wordt de familierechtelijke band tussen het kind en de draagmoeder doorbroken, op grond van artikel 1:227 lid 1 Burgerlijk Wetboek (BW). Middels een adoptieverzoek kunnen de wensouders zowel het juridische ouderschap als het gezamenlijk gezag verzoeken. Voordat zij deze verzoeken kunnen indienen, dient het gezamenlijk gezag van de draagouder(s) middels een beschikking van de rechtbank te zijn beëindigd. Hierna kunnen de ouders een adoptieverzoek indienen.
1.1.1. Vereisten adoptieverzoek
Echter, aan een adoptieverzoek zijn bepaalde wettelijke eisen verbonden. Zo omschrijft artikel 1:227 lid 2 BW dat de wensouders vóór het verzoek tot adoptie voor een periode van drie jaren aaneengesloten hebben samengeleefd. Daarnaast dienen zij het kind minstens één jaar te hebben verzorgd en opgevoed. Hierdoor kan een adoptieverzoek pas worden ingediend wanneer het kind de leeftijd van één jaar heeft bereikt. Het is echter mogelijk om eerder juridisch ouder van het kind te worden middels erkenning van het kind. Daarbij dient wel een verzoek te worden ingediend tot vaststelling van éénhoofdig gezag.
1.1.2. Overdracht juridisch ouderschap o.b.v. de nieuwe regeling
Met de nieuwe regeling zijn de wensouders op het moment van de geboorte direct de juridische ouders. Dit is het geval wanneer er vóór de geboorte van het kind een akte van aanvaarding is opgesteld. Middels deze akte aanvaarden de wensouders het juridische ouderschap. Voor het opstellen van een dergelijke akte is de toestemming van de rechtbank benodigd. Indien toestemming is verleend kan de akte worden opgemaakt door de ambtenaar van de burgerlijke stand en zijn de wensouders bij de geboorte direct juridisch ouder van het kind. Voorts ontstaat het gezamenlijk gezag vanaf de geboorte. Op basis van deze nieuwe regeling beschikken de wensouders op het moment van de geboorte zowel over het juridisch ouderschap als het gezamenlijk gezag. Het voordeel hiervan is dat zij vanaf de geboorte alle zaken voor het kind zelf kunnen beslissen.
1.2. Draagmoederschap in het buitenland
Ook het buitenlandse draagmoederschap is onder de loep genomen. Partners met een kinderwens kunnen uitwijken naar het buitenland. Echter, zij kunnen hier worden geconfronteerd met misstanden. Daar een draagmoeder onder druk gezet kan worden om zwanger te worden voor een commercieel doel, kan er worden gesproken van uitbuiting. Daarnaast kunnen partners met een kinderwens terugkomen op hun besluit, waardoor de draagmoeder achterblijft met het kind. Om deze risico’s te beperken zal ook het draagmoederschap in het buitenland worden meegenomen in de nieuwe regeling. Eveneens biedt de regeling bescherming tegen de verkoop van een kind.
1.3. Commerciële doeleinden
Draagmoederschap brengt uiteraard kosten met zicht mee. Kosten die gemaakt zijn door de draagmoeder kunnen aan haar worden vergoed. Echter, draagmoederschap in het kader van commerciële doeleinden is verboden. Op grond van artikel 151b en artikel 151c van het Wetboek van Strafrecht (Sr) is de bevordering van commercieel draagmoederschap in Nederland verboden. Eveneens is het verboden om vrouwen te stimuleren draagmoeder te worden middels het maken van reclame. Voorts is het adverteren van wensouders zelf – bijvoorbeeld via sociale media – ook niet toegestaan. Het is dus wenselijk dat een draagmoeder binnen de eigen kring gevonden wordt. Kortom, er mag geen financieel voordeel worden behaald bij het draagmoederschap.
1.4. Draagmoederregister en draagmoederschapsbank
Het is voor ieder kind van belang om te weten waar hij of zij daadwerkelijk vandaan komt. Zij zouden te allen tijde moeten kunnen achterhalen van wie zij biologisch afstammen. Dit is essentieel voor de ontwikkeling van de identiteit van het kind. Of het kind is geboren uit een draagmoeder, verwekt is middels donorzaad of geadopteerd is, is in deze niet van belang. Daarom is het cruciaal om alle informatie omtrent het kind op orde te hebben. Het moet makkelijk te vinden zijn en geen problemen opleveren.
Toch is gebleken dat het niet vanzelfsprekend is dat alle informatie correct of compleet is. Om die reden komt er één register waar alle relevante en beschikbare informatie omtrent de identiteit en oorsprong van een kind zijn te achterhalen. Eveneens is het streven om voor zowel wensouders als vrouwen die zich als draagmoeder willen openstellen, bij één instantie terecht kunnen. De achterliggende gedachte hiervan is om het draagmoederschap in Nederland te houden.
2. Deelgezag
Ook op het terrein van deelgezag komt er een nieuwe regeling. Dit geldt voor gezinnen met meer dan twee ouders. In de huidige Nederlandse samenleving groeien steeds meer kinderen op in nieuwe gezinsvormen. Er zijn dan meerdere ouders die voor het kind zorgen, denk bijvoorbeeld aan samengestelde gezinnen, grootfamilies etc.
Onder de nieuwe regeling kunnen straks – naast de juridische ouders – ook niet-biologische ouders of andere betrokken personen een vorm van gezag genieten. Dit wordt ook wel aangeduid met de term ‘deelgezag’. Middels deze vorm van gezag kunnen familieleden, pleegouders of stiefouders eveneens meebeslissen over het kind.
Voor buitenstaanders is het niet altijd duidelijk wie welke rol vervult voor een kind. Veelal wordt de vraag gesteld wie verantwoordelijk is voor het kind en de beslissingen neemt. Het is belangrijk dat dit duidelijk is. Een huisarts of een leraar moet helder hebben met wie zij kunnen communiceren. Deelgezag biedt hier een oplossing voor omdat deelgezag zorgt voor een maximale samenwerking. Eveneens wordt het voor buitenstaanders duidelijk wie de verantwoordelijkheid draagt.
Over grote en belangrijke beslissingen dienen opvoeders met deelgezag op de hoogte te worden gesteld en mogen zij tevens adviseren. Hierbij moet worden gedacht aan de instemming met een medische behandeling of de inschrijving op een school. De nieuwe regeling voorziet deelgezagsdragers ook in een recht op informatie.
3. Conclusie
Voorafgaand aan het draagmoederschap bekijkt de rechter – onder de nieuwe regeling – of aan alle voorwaarden voor draagmoederschap is voldaan. Dit schept zekerheid omtrent de vraag wat de naam of nationaliteit zal zijn van het kind.
Tevens moet de nieuwe regeling bescherming bieden aan de draagmoeder tegen oneigenlijke druk en biedt deze regeling de wensouders garantie van een keuze voor een verantwoord draagmoederschap in Nederland. Indien de draagmoeder en de wensouders een verzoek indienen voor draagmoederschap, dienen zij zich vóór dit verzoek te laten inlichten. Hierdoor weten beide partijen waaraan ze beginnen.
Tot slot is er aandacht besteed aan het deelgezag in de regeling die recentelijk ter consultatie is aangeboden. Deze nieuwe regeling schept namelijk duidelijkheid over wie de verantwoordelijkheid draagt over een kind, wie de beslissingen neemt en bij wie buitenstaanders zich moeten melden wanneer er belangrijke beslissingen genomen moeten worden.
Meer informatie of hulp nodig?
Wat zijn de kosten?
Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.