Wanneer kan ik mijn achternaam wijzigen?

Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom iemand zijn of haar achternaam wil wijzigen. Om in Nederland een achternaam te kunnen veranderen, moet worden voldaan aan de voorwaarden die staan in het Besluit geslachtsnaamswijziging. In dit besluit is onder meer opgenomen om welke redenen een achternaam gewijzigd kan worden. Dit blogartikel zal nader ingaan op deze redenen.

Verschillende situaties

Het is goed om te weten dat bij het wijzigen van een achternaam in het Besluit geslachtsnaamswijziging (hierna: het Besluit) een onderscheid wordt gemaakt tussen (1) minderjarige kinderen en (2) meerderjarige personen.

Daarnaast biedt het Besluit nog ruimte voor een achternaamswijziging vanwege (3) de lichamelijke of geestelijke gezondheid wanneer niet wordt voldaan aan de voorwaarden die aan een minderjarige of meerderjarige worden gesteld. Deze laatste situatie betreft een uitzonderingssituatie waarbij aangetoond moet worden dat de lichamelijke of geestelijke gezondheid ernstig wordt geschaad als de achternaam niet wordt gewijzigd.

Wanneer de reden voor het veranderen van de achternaam niet in het Besluit wordt benoemd, kan de achternaam niet worden gewijzigd.

1. Wijziging achternaam minderjarige kinderen

In drie situaties kan de achternaam van een minderjarig kind worden gewijzigd. Een minderjarige kan niet zelf het verzoek doen om zijn of haar achternaam te veranderen. Dit moet de ‘wettelijke vertegenwoordiger’ doen. Dit is degene die het gezag over het kind heeft. In de meeste gevallen hebben de ouders van een minderjarig kind het (ouderlijke) gezag en daarom moeten zij in dat geval gezamenlijk een aanvraag indienen voor het veranderen van de achternaam. Wanneer het minderjarige kind 12 jaar of ouder is, moet de minderjarige zelf ook instemmen met de wijziging. Als een minderjarige van 12 jaar of ouder niet instemt met de achternaamswijziging, kan de achternaam niet worden veranderd.

We bespreken hierna de drie gevallen waarin de achternaam van een minderjarige kan worden gewijzigd.

1.1. Met de wijziging krijgt de minderjarige de achternaam van een ouder of verzorger

Minderjarigen jonger dan 12 jaar

In artikel 3 van het Besluit staat vermeld dat de achternaam van een minderjarige jonger dan 12 jaar veranderd kan worden in de achternaam van een (andere) ouder of verzorger die in ieder geval 5 jaar lang zonder tussenperiodes het kind heeft verzorgd en opgevoed.

Minderjarigen van 12 jaar of ouder

Wanneer de minderjarige 12 jaar of ouder is, kan de achternaam al worden gewijzigd nadat de betreffende ouder of verzorger het kind in ieder geval drie jaar lang zonder tussenperiodes heeft verzorgd en opgevoed. Dit is anders wanneer het de bedoeling is dat meerdere kinderen uit hetzelfde gezin deze naamswijziging ondergaan en de jongere kinderen nog geen 12 jaar zijn. In dat geval geldt ook dat de betreffende ouder of verzorger minimaal 5 jaar onafgebroken het kind heeft verzorgd en opgevoed.

Geschillen tussen ouders over de naamswijziging

Er kunnen zich lastige situaties voordoen wanneer één ouder niet instemt met de naamswijziging. Ook wanneer een minderjarige van 12 jaar (of ouder) zelf ook instemt met deze wijzing blijft dit een lastige situatie. In dergelijke gevallen wordt er terughoudend omgegaan met naamswijzigingen. Dit blijkt onder andere uit een uitspraak van de rechtbank Assen van 2010 waarin een verzoek tot naamswijziging is afgewezen. In deze zaak heeft de moeder verzocht om de naam van haar minderjarige dochter te veranderen in haar achternaam. De minderjarige dochter van 15 jaar woont bij haar moeder, wenst geen contact met haar vader te hebben en wilt al langere tijd een andere achternaam. Daar komt bij dat de minderjarige dochter haar vader beschuldigt van seksueel misbruik. De vader probeert zonder succes het contact met zijn dochter te herstellen. Hij stemt niet in met de naamswijziging. Hij stelt dat deze naamswijziging niet in het belang is van zijn dochter en dat zijn dochter niet al haar daden kan overzien.

De rechtbank heeft in deze zaak geoordeeld dat ‘het op deze wijze uitbannen van de vader uit het leven van de minderjarige niet in het belang van het kind is omdat zij hiermee een belangrijk deel van haar identiteit ontkent en verliest.’ Daarnaast is in deze zaak volgens de rechtbank onvoldoende vast komen te staan dat de minderjarige dochter zich alle gevolgen van een naamswijziging helemaal realiseert. De rechtbank wijst het verzoek tot een naamswijziging dus af en acht het in het belang van de minderjarige om te wachten tot de achttienjarige leeftijd voor een eventuele naamswijziging. Tot die tijd acht de rechtbank het in ieders belang om het contact tussen de minderjarige en haar vader te herstellen. Dat er bij geschillen over naamswijzigingen terughoudendheid is geboden, is duidelijk. Of een rechter tien jaar later in 2020 bij een vergelijkbare zaak hetzelfde oordeel zou vellen, is echter niet te voorspellen.

Wel lijkt het erop dat er in 2020 eerder een verzoek tot naamswijziging door de rechter wordt ingewilligd. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: ABRvS) van 15 augustus 2018. In deze zaak is een verzoek tot naamswijziging ingewilligd, terwijl de vader van de betrokken minderjarigen zich hier niet in kon vinden. De moeder wenste de naamswijziging, omdat zij al meer dan vijf jaar alleen voor de kinderen zorgt en de vader zelfs nog nooit op hetzelfde adres als de kinderen ingeschreven heeft gestaan. De vader is het hier niet mee eens en stelt wel in hetzelfde huis als de kinderen te hebben gewoond, maar inderdaad niet op dit adresstond ingeschreven stond vanwege de financiële gevolgen die zijn inschrijving op haar adres met zich mee kon brengen. In deze zaak moest de vader daarom met bewijs aannemelijk maken dat hij in hetzelfde huis als zijn kinderen heeft gewoond.

De vader heeft in deze zaak onvoldoende aannemelijk gemaakt dat hij met zijn kinderen samen heeft gewoond. Uit het bewijs kan weliswaar worden opgemaakt dat de vader contact heeft met zijn kinderen, maar niet dat ze ook daadwerkelijk hebben samengewoond. Ook de verhuurovereenkomsten die hij voor zijn woning met anderen heeft gesloten, waren niet voldoende om aannemelijk te maken dat hij samen met zijn kinderen heeft gewoond.

Ook is er in deze zaak gekeken naar het belang van de kinderen. In de uitspraak van rechtbank Assen van 2010 werd hierom een verzoek tot naamswijziging afgewezen. In deze zaak wordt daarentegen geoordeeld dat er geen aanwijzingen zijn dat de naamswijziging niet in het belang van de kinderen is. Door de naamswijziging kunnen de kinderen zich identificeren met het gezin waar zij in het dagelijkse leven deel van uitmaken en verandert deze naamswijziging niets aan de familierechtelijke betrekking tussen de kinderen en hun vader. De kinderen zullen weten wie hun vader is en de naamswijziging heeft verder geen invloed op de omgangsregeling en het contact tussen de vader en de kinderen. Het is overduidelijk dat de ABRvS in 2018 een andere afweging maakt dan dat de rechtbank Assen in 2010 heeft gedaan.

Hieruit kan geconcludeerd worden dat het bij geschillen tussen ouders over een naamswijziging erg afhangt van de precieze omstandigheden of een wijziging van de achternaam door de rechter wordt toegestaan.

1.2. Met de wijziging krijgen alle kinderen van dezelfde ouders dezelfde achternaam

Door de verschillende rechtssystemen van andere landen, kan het zijn dat kinderen binnen hetzelfde gezin en van dezelfde ouders verschillende achternamen krijgen, omdat ze bijvoorbeeld in verschillende landen zijn geboren. In dat geval biedt artikel 3a, eerste lid, onder a, van het Besluit de ruimte om de achternaam van een kind te veranderen in de achternaam van de andere kinderen.

1.3. De minderjarige heeft een dubbele nationaliteit

Wanneer een minderjarige naast de Nederlandse nationaliteit ook een andere nationaliteit heeft en dit kind volgens het recht van het andere land een andere achternaam heeft (verkregen), dan is het mogelijk om de achternaam te veranderen in de achternaam die het kind van het andere land heeft (gekregen). Wel moet er sprake zijn van een ‘eenheid van naam’. Dit betekent dat alle andere kinderen binnen dit gezin met dezelfde ouders dezelfde achternaam krijgen.

2. Wijzigen achternaam meerderjarigen

Er zijn verschillende redenen voor een meerderjarige om een achternaam te (willen) veranderen. In het Besluit worden twaalf redenen genoemd waarom een meerderjarige zijn of haar achternaam kan veranderen.

Het is verder goed om te weten dat wanneer een meerderjarige zijn achternaam verandert terwijl hij minderjarige kinderen heeft die zijn achternaam dragen, de achternaam van zijn minderjarige kinderen automatisch mee verandert als hij het ouderlijke gezag over deze kinderen heeft.

2.1. Met de wijziging verkrijgt de meerderjarige de achternaam van zijn (andere) ouder of verzorger

Ook een meerderjarige kan zijn achternaam volgens artikel 4, eerste lid, onderdeel a, van het Besluit nog veranderen in de achternaam van de (andere) ouder of verzorger. Dit kan alleen als de ouders voor het achttiende levensjaar van deze persoon zijn gescheiden en de betreffende ouder of verzorger enige tijd voor de meerderjarige heeft gezorgd voordat hij of zij 18 jaar werd.

Zo moet uit de Basisregistratie Personen (BRP) blijken dat de meerderjarige en de (andere) ouder of verzorger op hetzelfde adres stonden ingeschreven. De betreffende ouder of verzorger moet instemmen met deze naamswijziging. Daarnaast kan de achternaam niet meer worden veranderd als de achternaam al eerder om deze reden is gewijzigd.

2.2. Met de wijziging wordt de naamskeuze van de ouders herzien

Ouders kunnen hun kind de achternaam van de vader of moeder geven. Deze keuze wordt gemaakt bij de geboorte, erkenning, adoptie en gerechtelijke vaststelling van het vaderschap. Een meerderjarige kan deze naamkeuze herzien door toch te kiezen voor de achternaam van de andere ouder. Dit kan overigens alleen als de (laatste) naamkeuze van de ouders na 1998 is gemaakt en de meerderjarige tijdens het indienen van de wijzigingsaanvraag de leeftijd van 18, 19 of 20 jaar heeft.

2.3. Met de wijziging ondergaat de meerderjarige dezelfde naamswijziging als die van zijn ouder waarvan hij de achternaam draagt

Wanneer de achternaam van een ouder wijzigt, veranderen de achternamen van meerderjarige kinderen niet automatisch mee. Wel is het op grond van artikel 5, eerste lid en aanhef, onder c van het Besluit voor een meerderjarige mogelijk om te verzoeken om dezelfde naamswijziging te ondergaan. Dit kan echter alleen als de meerderjarige tijdens het indienen van de wijzigingsaanvraag de leeftijd van 18, 19 of 20 jaar heeft.

2.4. Met deze wijziging krijgt de meerderjarige na een echtscheiding de oorspronkelijke achternaam terug

Volgens het recht van sommige landen krijgen gehuwde vrouwen automatisch de achternaam van hun man. Niet in alle gevallen krijgen deze vrouwen hun oude achternaam terug na een echtscheiding. In een dergelijke situatie kunnen deze vrouwen verzoeken hun achternaam te veranderen in hun oorspronkelijke achternaam.

2.5. De achternaam van de meerderjarige klinkt niet Nederlands

Wanneer iemand het Nederlanderschap verkrijgt, kan deze persoon op grond van artikel 1, eerste lid, onder c, van het Besluit verzoeken zijn of haar achternaam te veranderen als dit voor de inburgering van belang is. Dit betekent dus niet dat elke buitenlander die het Nederlanderschap heeft verkregen zijn of haar achternaam kan veranderen. Om op deze grond een achternaam te kunnen veranderen, moet de desbetreffende persoon minder dan 5 jaar geleden het Nederlanderschap hebben verkregen. Verder moet sprake zijn van één van de volgende gevallen:

  1. Degene heeft een samengestelde achternaam en één van de beide delen van de naam kan de nieuwe achternaam worden. Het maakt niet uit of dit deel van de moeder of vader afkomstig is;
  2. Degene heeft vanwege het huwelijk de achternaam van de partner verkregen. In dit geval kan de achternaam veranderd worden in de oorspronkelijke ‘meisjesnaam’;
  3. Degene heeft een verbogen achternaam. In dat geval kan de achternaam worden veranderd in de niet-verbogen naam (bijvoorbeeld verandering van ‘Bonova’ in ‘Bonov’); of
  4. Het is moeilijk om de achternaam uit te spreken.

Het is de bedoeling dat de nieuwe achternaam zoveel mogelijk lijkt op de huidige achternaam. Als dit niet lukt door bijvoorbeeld een paar letters te veranderen, dan kan ervoor worden gekozen om de achternaam te veranderen in de achternaam van de andere ouder. Als dat ook geen optie is, kan deze persoon zelf een nieuwe achternaam kiezen die nog niet in Nederland voorkomt.

2.6. Met de wijziging wordt de onjuiste spelling van de achternaam van de meerderjarige gecorrigeerd

Het kan voorkomen dat de achternaam fout is gespeld bij de invoering van de akte van de Burgerlijke Stand in 1810-1838. In dat geval kan de meerderjarige op grond van artikel 1, eerste lid en aanhef, onder d, van het Besluit verzoeken om zijn achternaam te veranderen in de juist gespelde achternaam. Hiervoor moet de meerderjarige wel kunnen aantonen dat er inderdaad een fout is gemaakt bij de invoering van de naam in de aken van de Burgerlijke Stand in 1810-1838.

Daarbij moet de meerderjarige kunnen aantonen hoe de achternaam was gespeld voor de invoering en hoe de naam in de akten van de Burgerlijke Stand in 1810-1838 is opgenomen. Dit kan bijvoorbeeld door een stamboomoverzicht en met akten uit de BRP. Daarnaast moet de meerderjarige ook kunnen aantonen dat hij de juist gespelde achternaam altijd heeft gevoerd, oftewel altijd heeft gebruikt.

2.7. Met de wijziging wordt de oorspronkelijke Friese achternaam verkregen door de  meerderjarige

Sommige Friese achternamen zijn soms ‘vernederlandst’. Als dat bij de meerderjarige het geval is, kan hij op grond van artikel 1, eerste lid en aanhef, onder f, van het Besluit verzoeken om de ‘vernederlandste’ achternaam te wijzigen in de Friese achternaam. Dit kan alleen als de meerderjarige niet eerder heeft ingestemd met een ‘vernederlandsing’ van zijn achternaam.

2.8. Met de wijziging voegt de meerderjarige een achternaam toe die eerder in de familie voorkwam

Een meerderjarige kan op grond van artikel 2, eerste lid en aanhef, onder a, van het Besluit verzoeken om een achternaam toe te voegen aan zijn huidige achternaam als zijn voorouders die dubbele naam vroeger voerden. Hij dient dan wel aan te tonen dat deze dubbele naam voorkwam toen de Burgerlijke Stand 1810-1838 werd ingevoerd. Daarnaast dient u aan te tonen dat de dubbele naam nog steeds wordt gebruikt. Dit kan bijvoorbeeld met een stamboomoverzicht en met akten en documenten waaruit blijkt dat de dubbele naam nog steeds wordt gebruikt.

2.9. Met de wijziging voegt de meerderjarige een achternaam toe die is uitgestorven of die met uitsterven wordt bedreigd

Als de achternaam van de moeder van de meerderjarige is uitgestorven of met uitsterving wordt bedreigd, kan een meerderjarige op grond van artikel 2, eerste lid en aanhef, onder b, van het Besluit verzoeken om de achternaam van zijn moeder toe te voegen aan zijn achternaam. De naam van zijn moeder komt dan voor zijn achternaam te staan.

Dit kan alleen als de vader en grootvader van diens moeder geen mannelijke nakomelingen meer hebben. Daarnaast mag dit geen achternaam van een adellijk geslacht betreffen. Het (bijna) uitsterven van de achternaam van de moeder dient de meerderjarige aan te kunnen tonen. Dit kan bijvoorbeeld met een stamboomoverzicht en met andere akten en documenten.

2.10. De achternaam van de meerderjarige komt erg veel voor

Het kan zijn dat een achternaam zoveel voorkomt dat men daardoor moeilijkheden ondervindt om zichzelf te onderscheiden van anderen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de achternamen ‘Jansen’, ‘De Vries’ of ‘Bakker’. In zo’n situatie kan op grond van artikel 1, eerste lid, onder b, van het Besluit worden verzocht om de achternaam te wijzigen. De Minister van Justitie en Veiligheid beoordeelt uiteindelijk of de achternaam inderdaad veel voorkomt.

Wanneer om deze reden een achternaam wordt veranderd, is het ook in dit geval de bedoeling dat de nieuwe achternaam zoveel mogelijk lijkt op de huidige achternaam. Als dit niet lukt door bijvoorbeeld een paar letters te veranderen, dan kan ervoor worden gekozen om de achternaam te veranderen in de achternaam van de andere ouder. Als dat ook geen optie is, kan deze persoon zelf een nieuwe achternaam kiezen die nog niet in Nederland voorkomt.

2.11. De achternaam van de meerderjarige is ongepast of bespottelijk

Een meerderjarige kan op grond van artikel 1, eerste lid, onder a, van het Besluit verzoeken om de achternaam te veranderen, omdat de achternaam op zichzelf of bijvoorbeeld in verband met het beroep kennelijk ‘onwelvoeglijk’ (ongepast) of bespottelijk is. Denk hierbij aan de achternaam ‘Blind’ voor een opticien of de achternaam ‘Doof’ voor een audicien. Uiteindelijk bepaalt de Minister van Justitie en Veiligheid of een achternaam om deze reden gewijzigd kan worden.

Wanneer om deze reden een achternaam wordt veranderd, is het wederom in dit geval de bedoeling dat de nieuwe achternaam zoveel mogelijk lijkt op de huidige achternaam. Als dit niet lukt door bijvoorbeeld een paar letters te veranderen, dan kan ervoor worden gekozen om de achternaam te veranderen in de achternaam van de andere ouder. Als dat ook geen optie is, kan deze persoon zelf een nieuwe achternaam kiezen die nog niet in Nederland voorkomt.

2.12. Met deze wijziging wordt een naamswijziging die is ondergaan als minderjarige ongedaan gemaakt

Als een achternaam van een minderjarige is gewijzigd op grond van het Besluit, kan deze wijziging in principe ongedaan worden gemaakt wanneer de minderjarige de leeftijd van achttien jaar heeft bereikt. Het ongedaan maken van een dergelijke naamswijziging is alleen niet mogelijk wanneer de eerdere naamswijziging heeft plaatsgevonden na de erkenning of gerechtelijke vaststelling van het vaderschap.

3. De achternaam wijzigen vanwege lichamelijke of geestelijke gezondheid

Wanneer iemand zijn of haar achternaam wilt veranderen, maar zijn of haar situatie niet in aanmerking komt voor een naamswijziging kan de achternaam alsnog worden gewijzigd wanneer het behouden van de huidige achternaam de lichamelijke of geestelijke gezondheid schaadt. Dit is terug te vinden in artikel 6 van het Besluit. In dit geval moet het lichamelijk of geestelijk lijden wel worden aangetoond met een medisch rapport van een onafhankelijke psycholoog of psychiater.

In de volgende twee gevallen wordt psychische hinder aangenomen en is geen medisch rapport nodig:

  1. De ouder waaraan de achternaam wordt ontleend, is onherroepelijk veroordeeld wegens het plegen van een misdrijf tegen de persoon die om een nieuwe achternaam verzoekt, (een partner van) een dicht familielid van deze persoon of tegen de partner van deze persoon. Het moet hier wel gaan om bepaalde ernstige misdrijven zoals doodslag, mishandeling of het afbreken van een zwangerschap; of
  2. Als iemand is geadopteerd, kan deze persoon verzoeken om de achternaam te wijzigen in de oorspronkelijke achternaam die deze persoon voor de adoptie had.

Conclusie

Er bestaan veel redenen om een achternaam te wijzigen. Ook biedt het Besluit geslachtsnaamswijziging voor veel situaties ruimte om een dergelijke naamswijziging te krijgen.

Wel moet hiervoor goed gekeken worden naar de voorwaarden waaraan moet worden voldaan en naar de bewijsstukken die hiervoor moeten worden aangeleverd. Mochten de hoofdregels geen soelaas bieden dan kan worden gekeken naar het wijzigen van de achternaam wegens de lichamelijke of geestelijke gezondheid.

In alle gevallen is het verstandig om een specialistische advocaat op dit terrein te raadplegen. Ook wanneer een verzoek in eerste instantie wordt afgewezen, doet  u er goed aan om een advocaat te raadplegen die kan kijken naar de mogelijkheden om bezwaar en beroep in te dienen.

 

Meer informatie of hulp nodig?

Neem voor meer informatie over dit onderwerp contact op met:

Wat zijn de kosten?

Klik hier voor meer informatie over de wijze waarop uw advocaatkosten kunnen worden vergoed en welke betalingsmethoden ons kantoor hanteert.

Dit bericht is geplaatst in Namenrecht.
  • Deel dit bericht via: